Ballet, een zeer technische dansvorm met een rijke geschiedenis, vindt zijn oorsprong in de Italiaanse renaissancehoven in de 15e en vroege 16e eeuw. Later ontwikkelde het zich tot een gecodificeerde kunstvorm in Frankrijk, die de basis legde voor het ballet dat we vandaag kennen en een aanzienlijke invloed had op de dansgeschiedenis.
De Italiaanse Renaissance en hofvermaak
De term 'ballet' is afgeleid van het Italiaanse woord 'ballare', wat 'dansen' betekent. Ballet ontstond als een vorm van entertainment in de weelderige hofspektakels van de Italiaanse Renaissance, vooral aan de hoven van de Medici-familie in Florence en de Este-familie in Ferrara. Deze vroege balletten waren vaak ontworpen voor sociale en politieke evenementen, waarbij muziek, dans en uitgebreide kostuums werden gecombineerd om de adel te vermaken.
De Italiaanse balletten werden gekenmerkt door het gebruik van ingewikkelde hofdansen en processies, evenals de integratie van acrobatiek en pantomime. Deze vroege uitvoeringen legden de basis voor de ontwikkeling van ballet als een aparte kunstvorm.
De invloed van Catharina de' Medici
Toen Catherine de' Medici van Italië in 1533 met Hendrik II van Frankrijk trouwde, bracht ze Italiaanse dansvormen en -gewoonten naar het Franse hof en introduceerde daarmee ballet in de Franse hoofse cultuur. Het beschermheerschap en de invloed van Catherine de 'Medici speelden een belangrijke rol bij het populariseren van ballet in Frankrijk, waar het een aanzienlijke evolutie en formalisering onderging.
In Frankrijk bleef ballet nauw verbonden met de aristocratie en het hofleven. Onder het bewind van Lodewijk XIV, die zelf een fervent danser was, werd ballet een essentieel onderdeel van het hofvermaak en een middel om macht en rijkdom te tonen. Lodewijk XIV richtte in 1661 de Académie Royale de Danse op, die de basis legde voor de formele codificatie van ballettechniek en -training.
De evolutie van ballettechniek en vorm
Tijdens de 17e eeuw begon ballet als kunstvorm te evolueren, met de ontwikkeling van specifieke technieken, zoals de vijf basisvoetposities en de opkomst van de benen. Choreografen als Jean-Baptiste Lully en Pierre Beauchamp speelden een cruciale rol bij het standaardiseren van de woordenschat en de vorm van ballet, en het codificeren van de bewegingen en posities ervan.
Tegen de 18e eeuw was ballet een volwaardige theatrale kunstvorm geworden, los van de hofspektakels. Het werd populair buiten de grenzen van de koninklijke hoven, met de opkomst van openbare theaters en professionele balletgezelschappen in Frankrijk en in heel Europa.
Het romantische tijdperk en daarna
Het romantische tijdperk van de 19e eeuw bracht belangrijke veranderingen in het ballet met zich mee, waarbij de nadruk verschoof naar het vertellen van verhalen, emotionele expressie en etherische, buitenaardse thema's. Balletproducties als 'Giselle' en 'La Sylphide' belichaamden het romantische repertoire en markeerden een breuk met de klassieke en hoofse invloeden van voorgaande eeuwen.
In de 20e eeuw evolueerde ballet verder door de innovatieve choreografie van figuren als Serge Diaghilev, George Balanchine en anderen die de grenzen van het traditionele ballet verlegden en nieuwe bewegingen en stijlen introduceerden. In deze periode zag ook de opkomst van modern ballet als een apart genre, dat zich losmaakte van de formele beperkingen van klassiek ballet.
De blijvende erfenis
Tegenwoordig wordt ballet nog steeds gevierd als een fundamentele kunstvorm in de danswereld, met zijn oorsprong diep geworteld in de hoven van Italië en Frankrijk. De technische nauwkeurigheid, gratie en elegantie ervan hebben een onuitwisbare stempel gedrukt op de bredere dansgeschiedenis en blijven dansers en choreografen over de hele wereld inspireren.